xID-ն բջջային հավելված է՝ սմարթֆոնի միջոցով նույնականացման գործիք, որը հնարավորություն է տալիս ստորագրել էլեկտրոնային փաստաթղթեր և առցանց նույնականանալ հարթակներում։ 

xID գործիքի միջոցով ստորագրված փաստաթղթերը նույն իրավական նշանակությունն ունեն, ինչ ձեռագիր ստորագրվածը։

Անհրաժեշտ է սմարթֆոնում ունենալ հավելվածը, ներբեռնելու 

համար սկանավորեք QR կոդը։

Գրանցվել կարող եք՝

• Հավելվածում անձը հաստատող տվյալներ ներկայացնելու և կենդանության ստուգում անցնելու միջոցով,

• Օպերատորի գրասենյակ այցելելու միջոցով։

Գրանցվելու համար կարող եք հավելվածում ներկայացնել Ձեր անձը հաստատող փաստաթղթի (անձնագիր, բիոմետրիկ անձնագիր, նույնականացման քարտ) տվյալները և անցնել կենդանության ստուգում։ 

Այս տարբերակի դեպքում կպահանջվի

• Սկանավորել փաստաթղթի MRZ կոդը կամ դրանք լրացնել ձեռքով։ Անհրաժեշտ է լրացնել ուշադիր, քանի որ տրամադրված տվյալները ստուգվելու են Ոստիկանության Բնակչության պետական ռեգիստրի տվյալների հետ

• անցնել կենդանության ստուգում՝ հետևելով հավելվածի հրահանգներին
• հաստատել հեռախոսահամարը և սահմանել PIN կոդեր՝ xID համար

Համակարգի օպերատորի՝ “ԷԿԵՆԳ” ՓԲԸ գրասենյակը գտնվում է հետևյալ հասցեում՝ ՀՀ, ք. Երևան 0010, Տիգրան Մեծի 4, 5-րդ հարկ։ Այցելելու համար անհրաժեշտ է նախապես հերթագրվել Էլեկտրոնային հարցումների միասնական հարթակի միջոցով՝ https://e-request.am/hy/e-letter/queuing։

ՀԻՇԵՔ՝ xID-ն օպերատորի գրասենյակում ակտիվացնելու համար անհրաժեշտ է ներկայանալ անձը հաստատող վավեր փաստաթղթով, ինչպես նաև սմարթֆոնում ունենալ ներբեռնված հավելվածը։

Էլեկտրոնային փաստաթղթերը ստորագրելու համար անհրաժեշտ է ակտիվացնել էլեկտրոնային ստորագրությունը։ Ծառայության տարեկան գումարը կազմում է 3000 դրամ։ 

xID հավելվածի կիրառման համար հավելյալ վճար չի գանձվում։

Այսպիսով Դուք՝

• Անվճար կարող եք նույնականանալ հարթակներում
• Փաստաթղթեր ստորագրելու համար անհրաժեշտ է ակտիվացնել ստորագրությունը։ Ստացվում է՝ ստորագրությունն ակտիվացնելու դեպքում կարող եք ստորագրել և՛ xID, և՛ eID (նույնականացման քարտով՝ քարտ կարդացող սարքի օգնությամբ), և՛ mID (բջջային նույնականացման քարտով) տարբերակներով։

Այո, xID-ն բարձր անվտանգություն ունեցող նույնականացման և էլեկտրոնային ստորագրության գործիք է։ Տեխնոլոգիայի հիմքում դրված են հետևյալ սկզբունքները՝

• “Գիտես միայն դու”՝ PIN կոդերը, բացի Ձեզնից ոչ ոք չգիտի դրանք,
• “Տնօրինում ես միայն դու”՝ անհատական բանալու (private key) կտորը՝ հատվածը պահվում է Ձեր սմարթֆոնում,
• xID PIN կոդերը չեն պահպանվում սմարթֆոնում, հետևաբար նույնիսկ հեռախոսը գողանալու դեպքում Ձեր գաղտնաբառերին հասանելություն չեն կարող ունենալ։

xID-ն անվտանգ և ապահով օգտագործելու համար՝

• Երբեք ոչ մեկի մի փոխանցեք Ձեր PIN կոդերը,

• PIN կոդը հավաքելու ծանուցում ստանալիս համոզվեք որ գործողության նախաձեռնողը հենց Դուք եք,
• Պահպանեք Ձեր հեռախոսը, կիրառեք էկրանի բլոկավորման ֆունկցիան և հետևեք անվտանգության հիմնական կանոններին։

Համակարգի անձնական տվյալների պաշտպանության և գաղտնիության քաղաքականության մեջ սահմանված են տվյալների հավաքագրման, պահպանման և փոխանցման պայմանները։ Խնդրում ենք ուշադիր կարդալ քաղաքականությունը, ինչպես նաև հետևել դրանում կատարվող փոփոխություններին։ 

xID հավելվածում գրանցվելով՝ Դուք սահմանում եք

• երկու PIN կոդ՝ մեկը էլեկտրոնային ստորագրության համար, մյուսը՝ հարթակներում նույնականացման,
• PUK կոդ՝  PIN կոդերը փոխելու կամ վերականգնելու համար։

Անհրաժեշտ է սահմանել Ձեզ համար հեշտ հիշելի PIN կոդեր, որ անհրաժեշտություն չունենաք դրանք ինչ-որ տեղ գրելու։ Միաժամանակ, խուսափեք Ձեր (ընտանիքի անդամի) ծննդյան ամսաթիվը, կամ շատ պարզ ( օր․՝ 0000,1234) կոդեր սահմանելուց։

ՀԻՇԵՔ՝ PIN և PUK կոդերը չի կարելի տրամադրել այլ անձի։

Ձեր անունից xID-ն կիրառելու համար անհրաժեշտ կլինի իմանալ նաև այն PIN կոդը, որը Դուք եք սահմանել և գիտեք միայն Դուք։ 

Այնուամենայնիվ, նման դեպքերում, երբ հեռախոսը կորցրել եք, անհրաժեշտ է անհապաղ դիմել հարթակի օպերատորին ապակտիվացման համար։

Նոր հեռախոսում xID ակտիվացման համար անհրաժեշտ կլինի նորից անցնել գրանցման գործընթացը։

PIN կոդերը կարող եք փոխել PUK կոդի օգնությամբ։

Եթե այլ անձ գիտի նաև Ձեր PUK կոդը, ապա անհրաժեշտ է կատարել հետևյալ քայլերը՝

• դիմել Օպերատորին՝ հաշիվն ապակտիվացնելու համար,
• որից գրանցվել՝ սահմանելով նոր PIN և PUK կոդեր։

PIN կոդերը կարող եք վերականգնել PUK կոդի օգնությամբ։

Եթե մոռացել եք նաև PUK կոդ, ապա պետք է դիմել Օպերատորին՝ ապակտիվացնելու հաշիվը, որից հետո անհրաժեշտ կլինի անցնել գրանցման գործընթացը նորից և սահմանել նոր PIN և PUK կոդեր։

Այո։ Օտարերկրյա քաղաքացին, ով ունի Հանրային ծառայությունների համարանիշ կարող է ձեռք բերել  xID։ Նախ՝ անհրաժեշտ է այցելել Օպերատորի գրասեյակ (այցը անհրաժեշտ է նախապես ամրագրել՝ https://e-request.am/hy/e-letter/queuing) և ներկայացնել անձը հաստատող վավեր փաստաթուղթ, որից հետո կարող եք ինքնուրույն անցնել գրանցման գործընթացը։

xID հավաստագրերը թողարկվում են երկու տարի ժամկետով։ Հաշվի առնելով, որ էլեկտրոնային ստորագրությունը իրավական առումով հավասարազոր է ձեռքով ստորագրվածին՝ անհրաժեշտ է համոզվել, որ այն անձը ով Ձեր անունից հանդես է գալիս հենց Դուք եք։ 

Դուք կստանաք ծանուցում այն մասին, որ շուտով կավարտվի Ձեր xID վավերականության ժամկետը։ Ժամկետը լրանալուց հետո Դուք այլևս չեք կարողանա ստորագրել փաստաթղթեր և նույնականանալ հարթակներում։ 

xID գործառույթները վերականգնելու համար անհրաժեշտ է նորից հավաստել ինքնությունը՝ ինչպես առաջին գրանցման ժամանակ։

Պաշտոնական էլեկտրոնային փոստը համարվում է հաղորդակցության պաշտոնական միջոց, որը շնորհվում և հաղորդագրություններ ստանալու նպատակով օգտագործվում է անվճար: ՀՀ օրենսդրության համաձայն անձը համարվում է պատշաճ ծանուցված նաև այն դեպքում, երբ տեղեկատվությունն ուղարկվել է նրա պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեով, և առկա է այն կարդալու մասին էլեկտրոնային հավաստում:

Հայաստանի Հանրապետության նույնականացման քարտի թողարկման պահից  բոլոր ֆիզիկական անձանց շնորհվում է պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցե: Պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմիններ և ՀՀ-ում գրանցված իրավաբանական անձինք ևս ունեն պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցե:

Ֆիզիկական անձի պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեն կազմված է ֆիզիկական անձի հանրային ծառայությունների համարանիշի, իսկ դրա բացակայության դեպքում՝ հանրային ծառայությունների համարանիշ չստանալու վերաբերյալ տեղեկանքի համարի և «@e-citizen.am» բառերի համակցությունից: Պաշտոնական էլեկտրոնային փոստն ակտիվացված է համարվում նույնականացման քարտի տրամադրման պահից:

Իրավաբանական անձի, պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեն կազմված է տվյալ իրավաբանական անձի կոդի, պետական մարմնի և տեղական ինքնակառավարման մարմնի աշխատակազմի իրավաբանական անձի կոդի և «@e-citizen.am» բառերի համակցությունից:

ՀՀ կառավարության 12 նոյեմբերի 2015 թվականի N 1385-Ն որոշման համաձայն՝ պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի կառավարիչը ԷԿԵՆԳ ընկերությունն է: 

Ինչպե՞ս օգտվել պաշտոնական էլեկտրոնային փոստից

Պաշտոնական էլեկտրոնային փոստում ստացված տեղեկությունները և ծանուցագրերը կարդալու համար օգտատերն իր նույնականացման քարտի միջոցով, որպես գրանցված օգտատեր, պետք է մուտք գործի www.e-citizen.am պորտալում տեղակայված իր անձնական պաշտոնական էլեկտրոնային փոստարկղ:

Պաշտոնական էլեկտրոնային փոստով ստացվող հաղորդագրությունները հնարավոր է վերահասցեագրել ցանկացած այլ (մինչև 3) էլեկտրոնային փոստի հասցեի կամ բջջային հեռախոսահամարի՝ կարճ հաղորդագրության (SMS) միջոցով: Ընդ որում, կարող է ընտրվել միայն տեղական հեռախոսահամար (+374 կոդով):

Խնդրում ենք հաշվի առնել, որ վերահասցեագրումը նախատեսված է բացառապես օգտատիրոջ հարմարության համար և կատարվում է նրա ռիսկով: Ծանուցումը համարվում է ուղարկված, եթե ուղարկվել է պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեին, անկախ վերահասցեագրման համար ընտրված էլեկտրոնային փոստի հասցեին կամ հեռախոսահամարին այն ստանալու կամ որևէ պատճառով չստանալու հանգամանքից:

Պաշտոնական էլեկտրոնային փոստից օգտվելիս՝ օգտատերը պետք է հետևի այս ուղեցույցի հրահանգներին՝ պահպանելով դրանում սահմանված բոլոր ցուցումները:

ԷԿԵՆԳ-ը պատասխանատու չէ այլ անձանց կողմից ուղարկվող հաղորդագրությունների բովանդակության և վերահասցեագրման համար ընտրված էլեկտրոնային փոստի և հեռախոսահամարի ճշգրտության և հասանելիության համար, ինչպես նաև դրանց օգտատերերին էլեկտրոնային տվյալների պատշաճ փոխանցման և արտացոլման համար, և պատասխանատվություն չի կրում դրանց հետևանքով օգտատերերի կրած վնասների համար:

Ինչպե՞ս ուղարկել հաղորդագրություններ պաշտոնական էլեկտրոնային փոստին

Պաշտոնական էլեկտրոնային փոստին հաղորդագրություններ կարող են ուղարկել միայն ԷԿԵՆԳ-ի հետ պայմանագիր կնքած ՀՀ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինները, ինչպես նաև հետևյալ ցանկում թվարկված իրավաբանական անձինք՝ ներկայացնելով անհրաժեշտ փաստաթղթերը: Ծառայությունից օգտվելու համար անհրաժեշտ է ունենալ ռեալ ստատիկ IP հասցե:

Իրավաբանական անձի ծածկագիրը (կոդը) 8 նիշանոց թիվ է և ամրագրված է իրավաբանական անձի պետական գրանցման վկայականում: Այն կարելի է գտնել նաև www.e-register.am կայքում որոնում կատարելու միջոցով:

Պաշտոնական էլեկտրոնային փոստ համակարգին միանալու համար անհրաժեշտ է ունենալ նույնականացման քարտ, նույնականցման քարտ կարդացող սարք:
Համակարգին միանալու համար սեղմել հետևյալ հղումը` https://e-citizen.am/

Պաշտոնական էլեկտրոնային փոստին հաղորդագրություններ ուղարկելու պայմանագրի կնքման համար անհրաժեշտ փաստաթղթերի ցանկին կարող եք ծանոթանալ այստեղ:

ՊԷՓ` https://e-citizen.am կայք ցանկալի է մուտք գործել Google Chrome բրաուզերով, և վերոնշյալ հաղորդագրությունը ստանալիս անհրաժեշտ է`

   Համոզվել, որ CryptoCard Suite Manager ծրագիրը տեղադրված է համակարգչում և աշխատանքային սեղանի աջ անկյունում առկա է CCMonitor-ի նշանը:

1.    Համոզվել, որ CryptoCard Suite Manager ծրագիրը տեղադրված է համակարգչում և աշխատանքային սեղանի աջ անկյունում առկա է CCMonitor-ի նշանը:
2. https://www.ekeng.am/hy/ կայքից տեղադրել հանրային հավաստագրերը (EKENG Certificate Installation)
3. Համոզվել, որ նույնականացման քարտը (նախապես ակտիվացրած PIN կոդով) միացված է համակարգչին:
4. Եթե վերոնշյալ պահանջները բավարարված են, բայց  խնդիրը շարունակվում է, անհրաժեշտ է կատարել հետևյալ քայլերը`
   
   
       * Ժամանակավորապես պասիվացնել հակավիրուսային ծրագիրը
       * CryptoCard Suite Manager ծրագրից տեղադրել ARMID(AuthPIN) և ARMID(SignPIN) տողերից կրկնակի սեղմումով բացվող Certificate X.509 հավաստագրերը՝ «Trusted Root Certificate Authorities» տիրույթում:
5.      Նշվածքայլերը կատարելուց հետո անհրաժեշտ է կրկին գործարկել բրաուզերը:
6.      Խնդիրը շարունակվելու դեպքում դիմել ԷԿԵՆԳ ՓԲԸ:

ՊԷՓ համակարգի ադմինիստրատորի ուղեցույցին ծանոթանալու համար սեղմե՛ք այստեղ:

Էլեկտրոնային թվային ստորագրությունը էլեկտրոնային պայմանանշանների եզակի հաջորդականություն է, որը կցված է էլեկտրոնային փաստաթղթին և օգտագործվում է ստորագրող անձին նույնականացնելու, ինչպես նաև էլեկտրոնային փաստաթուղթը կեղծիքներից ու աղավաղումներից պաշտպանելու համար:

Էլեկտրոնային թվային ստորագրություն ստանալու համար այլ երկրների քաղաքացիները պետք է զանգահարեն +374 60 464 504 հեռախոսահամարով կամ support@ekeng.am էլ. հասցեին ուղարկեն իրենց անձնագրի և հանրային ծառայության համարանիշի (սոց. քարտ) սկանավորված տարբերակները

Էլեկտրոնային թվային ստորագրություն ձեռք բերած ֆիզիկական անձը կարող է այն կիրառել մի քանի ընկերություններում` կնքելով համապատասխան պայմանագրեր հարկային և այլ ծառայությունների հետ:

1. Սարքը պետք է ունենա արագագործ USB միացում.
2. սարքը պետք է համապատասխանի ISO 7816 ստանդարտին.
3. սարքը պետք է ապահովի T=0, T=1 պրոտոկոլների համապատասխանությունը.
4. սարքը պետք է ապահովի նույնականացման քարտի ID-1 չափի համապատասխանությունը:

1. SCR 3310/3310 v2.0 smart card reader
2. Actividdentity USB reader v3.0
3. Athena ASEDrive IIIe USB reader
4. Omnikey 3021 USB reader

CryptoCard Suite Manager և JSignPDF ծրագրերը համատեղելի են հետևյալ ծրագրերի և օպերացիոն համակարգերի հետ.

•             Windows Vista
•             Windows 7, Windows 8
•             MS Office  2007 / 2010 / 2013
•             Adobe Acrobat, Adobe Reader

PIN կոդի ակտիվացման ժամանակ 3 անգամ սխալի մասին հաղորդագրություն ստանալուց հետո քարտի հավաստագիրը համարվում է անվավեր և անհրաժեշտ է նոր նույնականացման քարտ ձեռք բերել` դիմելով ՀՀ ոստիկանության անձնագրային և վիզաների վարչություն:

Ակտիվացումից հետո այլ դեպքերում PUK կոդը 9 անգամ սխալ մուտքագրելու դեպքում այն արգելափակվում է և անհրաժեշտ է ձեռք բերել նոր նույնականացման քարտ:

Եթե Cryptotech Suite Manager ծրագրում բացակայում են հավաստագրերի մանուշակագույն նշանները, ապա անհրաժեշտ է Cryptotech Suite Manager ծրագիրը կրկին տեղադրել (ցանկալի է այն նախապես ջնջել, համակարգիչը վերագործարկել (restart), այնուհետև տեղադրել):

Ծրագիրը տեղադրելուց հետո համոզվե՛ք, որ հավաստագրերի նշաններն առկա են.

Եթե MS Office 2010 փաստաթուղթ ստորագրելիս ստանում եք վերոնշյալ հաղորդագրությունը, ապա անհրաժեշտ է կատարել հետևյալ քայլերը.

Start -> Programs -> Microsoft Office -> մկնիկի աջ սեղմակով սեղմել Microsoft Office Word 2010 -ի վրա, սեղմել Properties և նշել Compatibilty: Նշել Run հատվածը (checkbox) և ընտրել Windows XP (Service Pack 3), որից հետո սեղմել OK:

MS Office ֆայլեր ստորագրելուց հետո Validation Error հաղորդագրություն ստանալու դեպքում անհրաժեշտ է բեռնել հանրային հավաստագրերը և տեղադրել համակարգչում:

Էլ.ստորագրության ծառայության ակտիվացումից հետո, եթե կասեցված հավաստագրով նախապես իրականացրել եք ստորագրման փորձեր, հնարավոր է, որ Ձեր համակարգչի հիշողության (cache) մեջ պահպանված լինի հավաստագրի հին կարգավիճակը, որի հետևանքով Microsoft Office ծրագրերում էլ. ստորագրություն  կիրառելիս չցուցադրվի հավաստագիրը կամ  ստացվեն «select another certificate» և նմանատիպ այլ հաղորդագրություններ։

Սովորաբար համակարգչի cache-ը թարմացվում է 24 ժամվա ընթացքում։  

Խնդիրն անմիջապես լուծելու նպատակով առաջարկվում է, համակարգչի վրա ունենալով ադմինիստրատորի արտոնություններ, սեղմել start, հավաքել cmd, մկնիկի աջ սեղմակով նշել -> run as administrator -> բացված պատուհանում պետք է հավաքել հետևյալ հրամանները․

• certutil -setreg chain\ChainCacheResyncFiletime @now
• certutil -urlcache * delete
• net stop cryptsvc
• net start cryptsvc

MS Word / Excel ֆայլեր ստորագրելիս ստորագրության օրվա, ժամի և այլ մանրամասն տվյալների արտացոլման նպատակով անհրաժեշտ է ֆայլի աջ հատվածում՝ ստորագրությունների սյունակում մկնիկի աջ սեղմակով սեղմել ստորագրության վրա և ընտրել Signature Details տարբերակը։

Բացված պատուհանում ընտրում ենք See the additional signing information… տարբերակը։

Word փաստաթղթի յուրաքանչյուր էջում ստորագրություն տեղադրելու համար անհրաժեշտ է բոլոր էջերում նախապես ներմուծել՝  Insert  մենյու->  Signature Line -> Microsoft Office Signature Line -> Signature Setup պատուհանը և  սեղմել OK:  Յուրաքանչյուր էջում առաջացած  X______   տողերի վրա  մկնիկի ձախ սեղմակով ընտրել Sign -> OK -> ներմուծել  անուն, ազգանուն կամ  սեղմել Select Image՝ բեռնելով  ստորագրության նկարը -> նշել Sign – > մուտքագրել PIN կոդը-> սեղմել OK:

Եթե նույնականացման քարտը տեղադրելուց հետո JSignPdf ծրագրում Load Keys կոճակը սեղմելիս հավաստագիրը չի բեռնվում, ապա խորհուրդ է տրվում Keystore type տողում WINDOWS-MY փոխել WINDOWS ROOT -ի, սեղմել Load Keys, անտեսել ստացվող հաղորդագրությունը, այնուհետև կրկին ընտրել WINDOWS-MY և կրկին սեղմել Load Keys:

Ուշադրություն. անհրաժեշտ է ստուգել նաև համակարգչի ժամը և ամսաթիվը:

MS Word փաստաթուղթը 2 կամ ավելի  անձանց կողմից ստորագրելու համար անհրաժեշտ է քարտ կարդացող սարքից հանել տվյալ նույնականացման քարտը և տեղադրել 2-րդ քարտը,  սպասել հավաստագրի բեռնմանը՝ կատարելով նույն քայլերը` ներմուծել file®protect document®add a digital signature….. և ստորագրել՝ երկրորդ քարտով ստորագրելիս "Sign" պատուհանում նախապես սեղմելով "change" կոճակը և ընտրելով տվյալ անձի հավաստագիրը: